Cerkiew w Radrużu- skarb UNESCO Wschodniego Roztocza

Polska południowa i wschodnia to prawdziwa kopalnia skarbów architektury drewnianej. Jednym z nich jest cerkiew w Radrużu, która od 2013 roku znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Radruż to niewielka wieś leżąca przy granicy polsko – ukraińskiej, niedaleko uzdrowiska w Horyńcu. Zamieszkiwana była przez wieki przez ludność polską i rusińską. Ta ostatnia miała tu swoją świątynię – cerkiew pod wezwaniem świętej Paraskewy. Wydarzenia z końca II wojny światowej oraz czasów tuż po niej dramatycznie zmieniły stosunki ludnościowe w całej Polsce południowo – wschodniej. Ludność ruską przesiedlona na tereny radzieckiej Ukrainy lub na Ziemie Zachodnie. Pozostały puste wsie i niszczejąca zabudowa. Do Radruża wróciła część rodzin polskich, które wcześniej uciekać musiały przed UPA. To one zajęły się cerkwią. Dziś jest ona obiektem muzealnym, do którego stopniowo wraca życie (oraz oryginalne wyposażenie). Długoletni remont sprawił, że udało się uratować ten wspaniały zabytek drewnianej architektury. Jego wagę doceniło UNESCO wpisując ją w 2013 roku na Listę Światowego Dziedzictwa.

Cerkiew w Radrużu pochodzi z II połowy XVI wieku. Stoi na niewielkim wzgórzu w sąsiedztwie dwóch cmentarzy. Cały teren cerkiewny otoczony jest murem przy którym wznosi się przysadzista dzwonnica. Cerkiew ma konstrukcję trójdzielną. Składa się z prezbiterium i babińca nakrytych dachami kalenicowymi oraz wyższej i szerszej, niemal kwadratowej nawy zwieńczonej łamanym dachem namiotowym. Całość budowli obiegają dodane w XVIII wieku soboty, czyli dach okapowe chroniące zrąb, pod którymi w sobotnie noce chronili się wierni czekający na niedzielne nabożeństwo.

Jeszcze do niedawna wnętrze cerkwi było niemal puste. Dziś wrócił tu kompletny ikonostas. Za nim znajduje się ściana ikonostasowa, która wcześniej pełniła funkcję ikonostasu. Wprost na drewnie wymalowano tu przedstawienia Chrystusa i świętych. Dziś malowidła te są niemal zatarte. Ikonostas z Radruża ma typowy dla Roztocza układ. Najważniejszy jest rząd ikona namiestnych między wrotami królewskimi i diakońskimi, z przedstawieniami Chrystusa, Matki Bożej i patronów. Wyżej znajdują się ikony świąteczne – prazdniki, a nad niemi rząd ikon poświecony Niedzielom Pięćdziesiątnicy. Nad nimi zwracają się do Chrystusa siedzącego na tronie Maryja, święty Jan i apostołowie w błagalnej modlitwie za wiernych i cały świat. Ikonostas wieńczą przedstawienia proroków i patriarchów oraz scena Pasji. Za ścianą ikonostasowi znajduje się prezbiterium. odtworzony ołtarz stoi niemal w pustym wnętrzu. Wzrok przyciąga namalowane wprost na ścianie północnej przedstawienie Ojców Kościoła. W cerkwi są też liczne inne elementy wyposażenia, które podkreślają jego autentyczny charakter.

Cerkiew w Radrużu to jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych obiektów architektury drewnianej w tej części Polski. Warto zwrócić uwagę także na jego otoczenie, w tym masywną, drewnianą dzwonnicę oraz kamienne ogrodzenie. Tuż przy południowej ścianie świątyni znajduje się niewielki nagrobek. Podobno wskazuje on miejsce pochówku kobiety, której udało się uciec z tatarskiego jasyru i wrócić do Radruża. Na uwagę zasługują też dwa cmentarze z dobrze zachowanymi przykładami lokalnej kamieniarki.