Góry Świętokrzyskie, choć niewysokie są bardzo atrakcyjne pod względem krajobrazowym i przyrodniczym. To także prawdziwa gratka dla geologów. Góry te należą bowiem do najstarszych w Polsce. Wypiętrzone zostały podczas orogenezy kaledońskiej, a w czasie późniejszych sfałdowań ulegały dalszym przekształceniom. Działał tu także lodowiec, którego pozostałością są unikalne w skali kraju gołoborza.
Najwyższa część Gór Świętokrzyskich nazywana jest Łysogórami. Najwyższym szczytem jest tu Łysica o wysokości 614 metrów nad poziomem morza. W ostatnich latach, po dokładnych pomiarach stwierdzono, że o kilkadziesiąt centymetrów wyższy jest inny wierzchołek na tym grzbiecie Skała Agata. Na razie jednak nie prowadzi na nią żaden oficjalny szlak znakowany. Znacznie bardziej znana jest jednak Łysa Góra, nazywana także Świętym Krzyżem, od znajdującego się tu klasztoru, w którym przechowywane są relikwie Krzyża Świętego. Zbocza Łysogór porasta las jodłowy i bukowy. W paśmie tym występują także gołoborza, z których największe znajduje się pod szczytem Łysej Góry.
Ze względu na swoje walory krajobrazowe, przyrodnicze oraz geologiczne obszar Łysogór objęty został w 1950 roku ochrona w ramach Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Obejmuje on dodatkowo część Pasma Klonowskiego na północy, Dolinę Wilkowską oraz trzy eksklawy: Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty i zajmuje ponad 76 kilometrów kwadratowych powierzchni. Są to najbardziej wartościowe, a co za tym idzie najbardziej atrakcyjne dla turystów obszary Gór Świętokrzyskich.
Ochrona przyrody na terenie Łysogór rozpoczęła się tuz po I wojnie światowej. Pierwsze rezerwaty utworzono tu w 1920 roku. Wielkim orędownikiem ochrony tych terenów był urodzony w niedalekich Ciekotach Stefan Żeromski, który wychwalał walory Puszczy Jodłowej porastającej zbocza gór. W swoich utworach niejednokrotnie wspominał on piękno gór świętokrzyskich. Ostatecznie starania przyrodników, krajoznawców i licznych działaczy społecznych przyniosły rezultaty po II wojnie światowej. Świętokrzyski Park Narodowy utworzony został jako drugi po Białowieskim.
Przez teren Parku przebiega siedem znakowanych szlaków turystycznych. najważniejszym z nich jest oznaczony kolorem czerwonym fragment Głównego Szlaku Świętokrzyskiego z Trzcinki przez Święty Krzyż, przełęcz Hucką, Łysicę do Świętej Katarzyny. Z kolei zdecydowanie najwięcej turystów wybiera znakowaną na niebiesko tak zwana Drogę Królewską, która w nieco ponad pół godziny wyprowadza z Nowej Słupi na Święty Krzyż.
Największymi atrakcjami Świętokrzyskiego Parku Narodowego są gołoborza. Jedno z nich znajduje się pod szczytem Łysicy, zaś drugie znacznie bardziej znane pod szczytem Świętego Krzyża. Nad tym drugim wybudowano specjalną platformę widokową, tak by wchodzący turyści nie niszczyli tego unikalnego ekosystemu. Gołoborza są reliktem epoki lodowcowej. Powstały na skutek pękania pod wpływem mrozów powierzchni skalnych. Porastają je przede wszystkim mchy i porosty. Nad największym, na zboczach Łysej Góry wybudowano platformę widokową, która pozwala na podziwianie tego niezwykłego terenu, a także oferuje rozległe widoki w kierunku ważnych miast województwa świętokrzyskiego
Bogactwem Parku są także tutejsze lasy. Tworzą je przede wszystkim buczyny oraz lasy jodłowe. Najcenniejszym przyrodniczo obszarem jest Puszcza Jodłowa porastająca m.in. zbocza ŁysogórTo tu rośnie najwyższe ponoć drzewo w Polsce. Potężna ponad pięćdziesięciometrowa jodła ma 270 lat. wspaniałe obszary leśne podziwiać można w rejonie Łysicy, gdzie czerwony szlak przebiega skrajem Obszaru Ochrony Ścisłej.
Łysogóry to jednak nie tylko przyroda ale także niezwykle ciekawe zabytki kultury materialnej. Wiele z nich świadczy o długiej historii tych ziem. Już w Nowej Słupi u wejścia na Święty Krzyż natykamy się na jedną z dawnych rzeźb kultowych, nazywaną „Kamiennym pielgrzymem”. Na szczycie Łysej Góry widoczne są pozostałości dawnego wału kultowego. W miejscu, gdzie kiedyś Słowianie oddawali część swoim bogom stoi dziś klasztor pobenedyktyński, użytkowany obecnie przez misjonarzy oblatów. Klasztor pochodzi z XII wieku i powstały tu miedzy innymi słynne Kazania Świętokrzyskie. Jest to także jedno z zaledwie kilku w Polsce sanktuarium Krzyża Świętego. W kryptach spoczywają natomiast zmumifikowane zwłoki księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Na początku XXI w. do barokowego kościoła klasztornego dobudowano wieżę. Na jej szczycie znajduje się taras widokowy, z którego podziwiać można wspaniałą panoramę Gór Świętokrzyskich i ich okolic. Przy dobrej widoczności panoramy są znacznie rozleglejsze i można stąd dostrzec nawet wierzchołki Tatr.
