Niedaleko Warszawy rozciąga się jeden z największych kompleksów bagiennych na Mazowszu, który swą nazwą nawiązuje do starej ludowej opowieści – Bagno Całowanie. Na bagnach rosło kiedyś dużo paproci, które pocałowane przez niewiastę, miały niezwykłą moc wabienia kawalerów. Teraz obszar ten nie wabi kawalerów a ptaki – jest domem dla ponad 120 gatunków ptaków i 500 gatunków roślin. Bagno Całowanie jest też jednym z przykładów, który dowodzi skuteczności ochrony sieci Natury 2000. Komisja Europejska prowadzi właśnie konsultacje społeczne, których wynik będzie decydował o przyszłości całej sieci Natura 2000, w tym najbardziej bioróżnorodnych mokradeł. Konsultacje kończą się już w piątek, 24 lipca.
Europejska sieć Natura 2000 pomaga chronić najcenniejsze przyrodniczo obszary w Polsce, które nie znalazły się granicach parków narodowych i rezerwatów. Jeśli zależy nam na ich ochronie powinniśmy wyrazić swój głos za Naturą, biorąc udział w konsultacjach społecznych za pośrednictwem strony www.naturealert.eu – zachęcają organizacje ekologiczne. Mokradła to ekosystemy zagrożone. W XX wieku zanikła lub została zniszczona ponad połowa obszarów wodno-błotnych na świecie. Niegdyś obszary nizinne były gęsto pokryte mokradłami, dziś stanowią zaledwie 4% terytorium Polski. W ostatnich dziesięcioleciach bagna zostały osuszone i są użytkowane jako łąki i pastwiska.
Nazwa bagno nie zawsze brzmi szczególnie atrakcyjnie, ale warto wiedzieć, że na ostatnich zachowanych mokradłach w Polsce żyje więcej gatunków niż w jakimkolwiek innym ekosystemie – mówi Paweł Średziński z WWF Polska. – Tylko lasy deszczowe odznaczają się ich większą liczbą. Bagna są też szczególnie istotne dla ludzi – stabilizują klimat Ziemi. Oczyszczają wodę i powietrze.
Zdolności retencyjne naszych nielicznych już mokradeł są tak wielkie, że gdybyśmy uwolnili zgromadzoną w nich wodę na obszarze Polski powstałoby rozlewisko o głębokości 11 cm! Dzieje się tak za sprawą niezwykłych właściwości torfu oraz roślin żyjących na bagnach. Są one jak gąbka, która wchłania i przechowuje wodę, gdy jest jej za dużo i dzięki temu chroni nas przed powodziami. A gdy wody jest za mało – bagna powoli oddają zmagazynowaną wilgoć. Dzięki temu chronią one pola, sady i ogrody przed suszą.
Jedno z największych i najsławniejszych torfowisk w Europie – Dolina Biebrzy, zajmuje powierzchnię blisko 100 tys. ha, czyli w przybliżeniu dwukrotność powierzchni Warszawy! Dolina Biebrzy to unikatowa w skali kontynentu ostoja ptaków wodno-błotnych i drapieżnych takich jak np. orlik grubodzioby, błotniak łąkowy czy bielik. Spośród występujących tu prawie 280 gatunków, wiele stanowią gatunki bardzo rzadkie lub zagrożone wyginięciem. W dolinie Biebrzy żyje najliczniejsza w Polsce populacja łosia, licząca prawie 600 osobników.
Dzięki temu, że Dolina Biebrzy należy do sieci Natura 2000, możemy prowadzić na jej terenie działania ochronne finansowane z funduszy unijnych – mówi Katarzyna Groblewska z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (OTOP). Dzięki odtworzeniu naturalnych właściwości chłonnych torfu przez remontowanie i budowanie np. kładek które zatrzymują wodę i wznowieniu koszenia udało się uratować siedliska wodniczki, najrzadszego ptaka wróblowego Europy. Aby wspierać takie działania Unia Europejska stworzyła specjalny program – LIFE, dedykowany tylko tym terenom, które są obszarami sieci Natura 2000. Do tej pory program ten współfinansował 41 projektów w Polsce, co odpowiada inwestycji w wysokości 120 milionów euro.
Siecią Natura 2000 jest też objęty rzadko występujący kompleks torfowisk wysokich typu bałtyckiego, który znajduje się w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Obszary te przez dziesięciolecia nie były objęte żadną ochroną ze względu na problemy własnościowe, choć ich unikatowość powoduje, że na ich obszarze mógłby powstać park narodowy. Dopiero nadanie im statusu ochronnego jako obszaru Natura 2000 pozwoliło na prawną ochronę torfowisk.
Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 20% powierzchni lądowej – wyjaśnia Agata Szafraniuk, prawnik Fundacji ClientEarth. – W celu zapewnienia ich skutecznej ochrony sporządza się odpowiednie plany zadań ochronnych indywidualnie dla każdego obszaru. Proces ustanawiania tych planów trwa od 2007 roku i właśnie dobiega końca, więc w praktyce właśnie teraz sieć zaczyna naprawdę działać. Dlatego apelujemy do Komisji Europejskiej o utrzymanie ochrony przyrody na takim samym poziomie w następnych latach.
Każdy może oddać swój głos na rzecz ochrony polskiej przyrody, w tym tak cennych mokradeł. Organizacje pozarządowe przygotowały propozycje uwag do konsultacji społecznych, które każdy może zgłosić za pomocą strony internetowej: www.naturealert.eu/pl
Photo credit: Tomasz Lewicki / Foter / CC BY-SA
