Zakopane nazywane często zimową stolicą Polski to najbardziej znana miejscowość w polskich górach. Turyści przybywają tu tłumnie o każdej porze roku. Cel praktycznie zawsze ten sam, górskie wędrówki a zimą szaleństwo na narciarskich stokach. A przecież Zakopane to także ciekawe zabytki, które pokazują jego historię.
Kiedy tak naprawdę powstało Zakopane ciężko jest jednoznacznie stwierdzić. Najpopularniejsze jest zdanie, że w końcu XVI wieku istniała tu wieś, której mieszkańcy utrzymywali się głównie z pasterstwa. Same góry zaś przyciągały w okolicę licznych poszukiwaczy metali i szlachetnych kruszców. Poszukiwania dały rezultaty w postaci odkrytych tu rud żelaza, które zaczęto eksploatować w XVIII wieku. Powstała wtedy i rozwinęła się w kolejnym wieku osada Kuźnice. Jej właściciele, węgierska rodzina Homolasców wybudowała tu karczmę, w której znajdowały się pokoje gościnne.
XIX wiek przyniósł wzrost zainteresowania górskimi wycieczkami w całej praktycznie Europie. Pod Tatry przybywać zaczęli pierwsi turyści, którzy w karczmie Homolasców znajdowali schronienie. Dopiero w połowie XIX wieku pierwsi goście zdecydowali się na noclegi w izbach góralskich domostw w położonym nieco dalej na północ Zakopanem.
W połowie XIX w staraniem Klementyny Homolacs ustanowiono w Zakopanem parafię a po kilkuletnich poszukiwaniach znalazł się także śmiałek zdecydowany na jej poprowadzenie. Był to ksiądz Józef Stolarczyk, pochodzący z Wysokiej koło Jordanowa. Przybył do parafii posiadającej jedynie niewielką kaplicę, którą większość mieszkańców omijała z daleka. W ciągu swojej posługi w Zakopanem nie tylko wybudował nowy kościół ale także ze wszystkich sił starał się poprawić ciężki los górali. Zachęcał ich do przyjmowania turystów, propagował rozwój higieny. Mieszkańców wsi do chodzenia do kościoła oraz różnych prac Nawego rzecz zachęcał nie tylko słowem ale i ciężką ręką a nade wszystko swoim własnym przykładem.
Pozostał po księdzu Stolarczyku jeden z najważniejszych zabytków Zakopanego, drewniany kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej. Stoi on przy ulicy Kościeliskiej a obok niego wąskim pasem ciągnie się jeden z najbardziej znanych cmentarzy w Polsce. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku to miejsce pochówku najbardziej zasłużonych dla rozwoju Zakopanego. Tu także spoczywają przedstawiciele starych rodzin góralskich oraz tatrzańscy turyści i kuracjusze, którzy zmarli podczas pobytu lub zginęli w górach. Wiele nagrobków ma charakter symboliczny i przypomina jedynie o postaciach związanych ze stolicą polskich Tatr. Położony niemal w centrum Zakopanego cmentarz jest prawdziwą oazą spokoju wśród turystycznego zgiełku.
Wspomniana wyżej ulica Kościeliska nazywana jest czasem „zakopiańską starówką”. To tu zobaczyć można najstarsze góralskie domy pochodzące w większości z II połowy XIX wieku. zbudowane z bali, o stromych dachach krytych gontem zachwycają ciosanymi zdobieniami ścian szczytowych, okapów, węgłów i ganków. Wśród nich znaleźć można także najstarszą zakopiańską kawiarnię „ U Wnuka”. Należała ona do brata słynnego Sabały, Józefa Krzeptowskiego. Była także pierwszym góralskim domem piętrowym, gdzie parter przeznaczony był na działalność usługową.
Nieco poniżej ulicy Kościeliskiej znajduje się także Willa Koliba, w której mieści się dziś oddział Muzeum Tatrzańskiego. To pierwszy w Zakopanem dom zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza, uznawany za wyznacznik stylu zakopiańskiego. Zachwyca harmonią i bogatymi, rzeźbionymi zdobieniami. Warto zwiedzić jego wnętrze by przekonać się jak wspaniałą całość tworzy. Żaden mebel czy element wyposażenia nie jest tu przypadkowy. Ornamentyka, kształt krzeseł czy wzory na obrusach zostały zaprojektowane tak by podkreślić związek z góralskim folklorem.
Spacer ulicą Kościeliską to podróż do początków znanego nam Zakopanego. Do czasów, gdy nie było deptaka Krupówki. Na przełomie XIX i XX wieku to tu skupiało się życie miejscowości. Tu mieszkali jej najważniejsi przedstawiciele. Tutaj także przyjmowano turystów. Warto poznać tę najbardziej urokliwą część Zakopanego i choć na chwilę oderwać się od zgiełku Krupówek.
Ale piękne zakopiańskie wille znajdziemy nie tylko na ulicy Kościeliskiej. Do najpiękniejszych z nich zaliczane są też Willa Atma mieszcząca Muzeum Karola Szymanowskiego, Willa Pod Jedlami na Kozińcu, Willa Harenda- dom Jana Kasprowicza mieszcząca jego muzeum, Willa Oksza, w której dziś znajduje się Galeria Sztuki XX w. i wiele innych. Jedną z najbardziej charakterystycznych budowli w stylu zakopiańskim jest też malownicza Kaplica na Jaszczurówce zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza.
Zakopane kojarzone jest też z głównym deptakiem Krupówkami, które zapełniają się turystami o każdej porze roku. Blisko stąd do innej ważnej atrakcji miasta – kolejki linowo- terenowej na Gubałówkę. Na szczyt można wejść też szlakiem pieszym, a z tarasu widokowego przy górnej stacji kolejki podziwiać jedną z najpiękniejszych panoram Tatr.
Zakopane jest punktem wyjścia na popularne szlaki turystyczne. Z Kuźnic, gdzie znajduje się też dolna stacja kolei linowej na Kasprowy Wierch można ruszyć do schroniska Murowaniec oraz w rejon Hali Gąsienicowej i na Kasprowy Wierch. Niemal po sąsiedzku znajdują się też wyjścia szlaków do Doliny Białego, Doliny Strążyskiej i Doliny Ku Dziurze. W razie gorszej pogody doskonałą alternatywą jest odwiedzenie znajdującego się obok Ronda w Kuźnicach Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego z interesującymi wystawami dotyczącymi tatrzańskiej przyrody, kultury i turystyki.
